شهره صدری – یکسال از جنگ غزه می گذرد و در این یکسال نزدیک به 50 هزار نفر انسان کشته شده است. در پس این تراژدی عظیم انسانی، جنگ غزه فاجعه ای محیط زیستی را شکل داده است که حیات مردم غزه را تهدید می کند. مرگ و میر ناشی از آلودگی ها در غزه در غبار تعداد کشته شدگان مستقیم بمب ها و خمپاره ها و گلوله ها گم شده است.

نبود آب و برق، سیل فاجعه بار در مناطق متراکم شهری، ناامنی غذایی که با افزایش شدید دما، کاهش بارندگی و تأثیر طولانی مدت مواد شیمیایی سمی تشدید می شود. اینها همان چیزی است که محققین آب و هوایی خلیل ابویحیا، ناتاشا وستهایمر و مور گیلبوآ بیش از دو سال پیش در مجله خبری 972+ نوشتند و پیش‌بینی کردند که این شرایط در آینده نزدیک غزه وجود خواهد داشت.

بمباران بی وقفه اسرائیل در باریکه نوار غزه طی یکسال گذشته پیامدهای بشری غیرقابل توصیفی را به همراه داشته است، اما در حال حاضر تأثیرات شگرف و پایداری بر محیط طبیعی در معرض خطر غزه – و در واقع، کل منطقه را به همراه دارد.

وستهایمر در نوامبر گذشته، پس از کشته شدن ابو یحیی یکی از محققین تیم خود در حمله هوایی اسرائیل نوشت: «تقریباً غیرممکن است که به بحران آب و هوا در میان این تعداد مرگ و میر و ویرانی فکر کنیم. اما واقعیت این است که در یکماه گذشته، غزه عمیق‌تر وارد یک بحران انسانی شده است و دو میلیون ساکن آن بیش از هر زمان دیگری در برابر تأثیرات ناشی از جنگ آسیب‌پذیر هستند.»

در ماه ژوئن، مرکز دیپلماسی محیط زیستی کاربردی در مؤسسه مطالعات محیط زیست آراوا گزارش جدید گسترده ای در مورد تأثیرات محیط زیستی حمله مداوم اسرائیل به غزه منتشر کرد. این گزارش صدمات محیط زیستی بی شمار جنگ را از مقدار زیاد گرد و غبار سمی منتشر شده توسط بمباران ساختمان ها، خرابی مدیریت پسماند، و تخریب تاسیسات تصفیه آب و گسترش بیماری های ناشی از آب پوشش می دهد .

 در حالی که فلسطینی‌ها در غزه با شدیدترین تهدید مواجه هستند، این گزارش روشن می‌کند که کل قلمرو بین رود اردن و دریای مدیترانه بخشی از یک اکوسیستم بهم پیوسته است که در آن سلامت و محیط زیست در تعادلی آسیب‌پذیر به هم مرتبط هستند.

این امر به ویژه با کشف اخیر ویروس فلج اطفال در فاضلاب غزه آشکار شد. ارتش اسرائیل قبل از اینکه در نهایت با یک کمپین واکسیناسیون برای کودکان فلسطینی در سن زیر 10 سال موافقت کند، اقدام به ارسال واکسن های تقویت کننده فلج اطفال به سربازان اسرائیلی کرد. اسرائیل همچنین به طور ناگهانی به بازسازی زیرساخت های مدیریت فاضلاب که ویران کرده بود علاقه نشان داده است.

این گزارش همچنین به ارتباط بین درگیری های مسلحانه و گرم شدن کره زمین اشاره میکند. در 21 ژوئیه سالجاری، سیاره زمین گرم ترین روز ثبت شده خود را تجربه کرد. در خاورمیانه، درجه حرارت به طور متوسط ​​دو برابر سریعتر از سایر نقاط جهان در حال افزایش است.

برای درک بهتر اثرات محیط زیستی جنگ، مجله 972+ با دکتر مریم عبد الحی، محقق پویایی اجتماعی و اثرات محیط زیستی درگیری ها و یک شهروند فلسطینی اسرائیلی از شهر تیره گفتگو کرد.

وضعیت محیط زیست غزه در حال حاضر چگونه است؟

وضعیت به شدت نگران کننده است. قبل از 7 اکتبر، محیط غزه از قبل بسیار مخاطره آمیز بود. سال‌ها بمباران اسرائیل، محدودیت‌های واردات از اسرائیل و مصر، و حکومت ناکارآمد منجر به کمبود مزمن برق و تأخیر در ساخت تأسیسات ضروری شده بود. دسترسی به آب پاک بسیار کم بود، غزه به سه خط لوله از اسرائیل وابسته بود و 97 درصد آب آشامیدنی آلوده و غیر ایمن از لحاظ بهداشتی بود. زیرساخت های مدیریت پسماند و آب از قبل شکننده بود که منجر به سوزاندن بی رویه زباله در محل های دفن و آلودگی هوا و خاک و آب های زیرزمینی ناشی از نشت زباله شد.

اما در طول جنگ، تخریب محیط زیست در غزه به طور فزاینده ای بدتر شده است: از آنجایی که بمباران اسرائیل زیرساخت ها را نابود می کند، مقدار زیادی گرد و غبار سمی در هوا منتشر شده و مدیریت فاضلاب به دلیل کمبود سوخت کاملاً از بین رفته است.

تا آوریل، 37 میلیون تن آوار ناشی از تخریب ساختمان‌ها در سراسر نوار غزه تولید شده بود. هنگامی که ساختمان ها آسیب می بینند یا فرو می ریزند، ابرهایی از دود مضر، گرد و غبار سمی و دود وارد محیط می شوند.

انفجارها باعث خرد شدن مصالح ساختمانی شده و ذرات سمی در محیط آزاد می کند. این ذرات سپس توسط تنفس انسان جذب می شود. حتی اگر بیشترین تماس با این سموم در زمان انفجار رخ دهد، ریز ذرات گرد و غبار و خاکستر سمی با باد پراکنده می شود. ارتش اسرائیل همچنین از فسفر سفید، یک سلاح آتش زا که بسیار سمی است، استفاده کرده است. در نتیجه، در حالی که مردم غزه با وخیم‌ترین خطرات بهداشتی روبرو هستند، فلسطینی‌ها، اسرائیلی‌ها و سایر موجودات زنده در منطقه همچنان از پیامدهای آن برای سال‌های آینده رنج خواهند برد.

در غزه، آزبست که به شکل گرد و غبار بسیار سرطان زا است، معمولاً در ساخت و ساز استفاده می شود که خطر ابتلا به سرطان را از طریق استنشاق افزایش می دهد. پس از بمباران نوار غزه توسط اسرائیل در سال 2021، قبلاً در گرد و غبار سمی پیدا شده بود.

با توجه به ادامه جنگ، تأیید این یافته های ما در میدان جنگ غیرممکن است، اما می توانیم با استفاده از دانش خود در مورد مصالح ساختمانی محلی، داده های تاریخی از مناطق درگیری و گذشته، نوع و مقدار مواد شیمیایی منتشر شده در محیط غزه را از بمباران های گسترده تخمین بزنیم. در حادثه ای مانند حملات 11 سپتامبر در نیویورک، بیش از دو دهه بعد، مردم هنوز با مسائل بهداشتی مربوط به زباله ها و گرد و غبار دست و پنجه نرم می کنند که شامل بیماری های گوارشی و سرطان می شود.

نگرانی های محیط زیستی و بهداشتی مرتبط با فروپاشی زیرساخت های مدیریت زباله غزه چیست؟

به دلیل کمبود سوخت مورد نیاز برای کار با ماشین آلات مدیریت زباله، ده‌ها هزار تن زباله خانگی در خیابان‌ها و محل های دفن‌ غیررسمی انباشته شده است. این می تواند منجر به آلودگی خاک و آب های زیرزمینی شود و همچنین به شکوفایی بیش از حد جلبک ها در امتداد ساحل منجر شده و زندگی دریایی و شناگران را در ساحل دریا به خطر بیندازد.

مدیریت ناکافی زباله همچنین باعث جذب حیواناتی مانند موش ها می شود که می توانند بیماری ها را به انسان منتقل کنند. دما و رطوبت بالا در فصل تابستان در منطقه ما نیز شرایط مناسبی را برای رشد و تکثیر باکتری ها ایجاد می کند.

با فروپاشی سیستم مراقبت های بهداشتی غزه، فلسطینی ها از زمان شروع جنگ نتوانسته اند به مراقبت های مناسب بهداشتی و درمانی دست پیدا کنند.  این یک معجزه است که ما هنوز شاهد اپیدمی های بدتر در غزه و در سرتاسر اسرائیل و فلسطین نیستیم، اما قطعاً اتفاق خواهد افتاد.

آیا می دانیم چقدر زباله سمی تولید شده است؟

پیش بینی می شود که جنگ غزه حداقل 900000 تن زباله سمی تولید کرده است. این آلاینده‌ها – که شامل مواد رادیواکتیو و سرطان‌زا، فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی هستند، هم از طریق استفاده از مهمات نظامی و هم در  اثر تخریب ساختمان‌ها منتشر می‌شوند – در محیط زیست باقی می‌مانند و تهدیدی برای همه اشکال حیات از جمله حیوانات هستند. و پوشش گیاهی آنها خاک، هوا و منابع آب را آلوده می کنند و اکوسیستم ها را به خطر می اندازند. یکی از اکوسیستم هایی که به ویژه توسط رواناب زباله های سمی تهدید می شود، وادی غزه، ذخیره گاه طبیعی در نوار غزه است. این گستره زمینی به وسعت نه کیلومتر، غنی از تنوع زیستی، از حصار مرزی تا دریا به سمت غرب امتداد دارد.  این باریکه ذخیره گاه طبیعی بخشی از سیستم رودخانه ای در نوار غزه و اسرائیل است که در انتها به دریا می ریزد. پرندگان آبی بومی و پرندگان مهاجری که در سراسر قاره ها سفر می کنند، هر دو به تالاب های ساحلی در این منطقه به عنوان زیستگاه خود متکی هستند.

در مورد وضعیت تصفیه آب در غزه بیشتر توضیح می دهید؟

با توجه به اینکه منبع آب غزه مدتهاست توسط اسرائیل کنترل می‌شود، وضعیت از قبل بسیار شکننده بود، اما با جنگ به شدت بدتر شده است. زیرساخت‌هایی که اکنون آسیب دیده یا تخریب شده شامل چاه‌های آب آشامیدنی، شبکه‌های آب مانند پمپ‌ها و برج‌ها، تأسیسات بهداشتی، شبکه‌های فاضلاب، کارخانه‌های آب شیرین کن، خروجی‌های فاضلاب و تصفیه خانه‌های فاضلاب است. علاوه بر این، طبق گزارش آکسفام، تا اواسط نوامبر، کمبود سوخت باعث شد که هر پنج تصفیه خانه فاضلاب غزه و اکثر 65 ایستگاه پمپاژ فاضلاب آن غیرقابل استفاده شوند.

قبل از جنگ روزانه 13000 مترمکعب فاضلاب خام از غزه به دریا سرازیر می شد. اما اکنون، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد تخمین می زند که این رقم به 130000 متر مکعب در روز افزایش یافته است. و به دلیل خرابی تاسیسات تصفیه فاضلاب، مردم مجبور به مصرف آب شور و آلوده و استفاده از آن برای پخت و پز، نظافت و بهداشت فردی می شوند.

پیامدهای بهداشتی نوشیدن آب آلوده به ویژه برای کودکان که 47 درصد از جمعیت غزه را تشکیل می دهند، فاجعه بار است. خطر ابتلا به وبا، تیفوئید، فلج اطفال و سایر بیماری های مرتبط با آب را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. حتی در ماه نوامبر، سازمان بهداشت جهانی هشدار داد که بیماری‌های عفونی مرتبط با کمبود آب و آلودگی ممکن است در نهایت بیش از خشونت نظامی باعث مرگ مردم غزه شوند.

علاوه بر این، محققان و متخصصان پزشکی اخیراً نگرانی هایی را در مورد ظهور و گسترش باکتری های مقاوم به درمان آنتی بیوتیکی یا مقاومت ضد میکروبی (AMR ) مطرح کرده اند. آب آلوده همچنین می‌تواند تماس بین باکتری‌ها و فلزات سنگین آزاد شده از مواد منفجره را که عاملی در ایجاد AMR هستند، تسهیل کند.

این بیماری های منتقله از طریق آب چگونه منتشر می شوند؟

باکتری‌های ایجادکننده این بیماری‌ها می‌توانند در جریان‌های آب شور و آب‌های ساحلی زندگی کنند و پس از انتقال به انسان، با مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع فرد آلوده پخش می‌شوند.

فاضلاب در جاده ها و نهرهای آب نفوذکرده و همچنین به داخل خاک نفوذ می کند، مواد غذایی را آلوده می کند و از حصار بین اسرائیل و غزه از طریق وادی غزه، دریای مدیترانه و آبخوان ساحلی عبور می کند. منبع آب زیرزمینی که از شبه جزیره سینا مصر تا سواحل مدیترانه شرقی اسرائیل را در بر می گیرد، آبخوان نفوذپذیر، کم عمق و نامحدود است و آب های زیرزمینی از قسمت داخلی به دریای مدیترانه می ریزد.

جریان آب ساحلی نیز در اینجا مهم است: به دلیل جریان های مدیترانه ای، فاضلابی که به ساحل غزه می رسد به سمت جنوب جریان می یابد و می تواند مردم را در امتداد سواحل مصر آلوده کند.

آیا می توانید توضیح دهید که چگونه جنگ و انتشار گازهای گلخانه ای به هم مرتبط هستند؟

سیاره ما به سادگی نمی تواند درگیری مسلحانه را تحمل کند. استفاده از خود سلاح ها و انفجار مواد منفجره، مقادیر زیادی گازهای گلخانه ای – محرک اصلی تغییرات آب و هوایی – و ذرات معلق را در جو آزاد می کند. تخمین زده می شود که 5.5 درصد از انتشار گازهای گلخانه ای در جهان نتیجه فعالیت های نظامی است.

تنها در روز 7 اکتبر، حمله حماس حدود 646 متریک تن دی اکسید کربن منتشر کرد. سپس، تنها در دو ماه اول جنگ، بمباران هوایی و تهاجم زمینی اسرائیل به غزه تقریباً 281000 متریک تن دی اکسید کربن منتشر کرد.

این حجم از انتشار گازهای گلخانه ای که ارتش اسرائیل در آن دو ماه اول ایجاد کرده بود، معادل سوزاندن حدود 150000 تن زغال سنگ است. من یک محاسبه سریع انجام دادم تا بتوانیم چیزی ملموس را تجسم کنیم: سوزاندن این مقدار زغال سنگ نشان دهنده حدود 24772 سال مصرف برق برای یک خانوار است.

علاوه بر این، بر اساس گزارش سازمان طبیعت و پارک‌های اسرائیل، حملات حزب‌الله از آن سوی مرز لبنان – بیش از 7500 موشک، راکت و هواپیمای بدون سرنشین از 7 اکتبر – منجر به سوختن 8700 هکتار در شمال اسرائیل در نتیجه بیش از 700 آتش‌سوزی جنگلی شده است. این منطقه 12 برابر بزرگتر از آتش سوزی های جنگلی سال های گذشته است، در منطقه ای که در حال حاضر هر تابستان بیشتر می سوزد.

این جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی خانه حیوانات و گیاهان کمیاب است که تخمین زده می‌شود هفت تن دی‌اکسید کربن در هر هکتار در سال جذب کنند – تقریباً معادل انتشار گازهای گلخانه‌ای از یک و نیم خودرو در یک سال. بنابراین ما قبلاً ظرفیت جذبی معادل میانگین آلاینده های سالانه تولید شده توسط 5800 خودرو را از دست داده ایم.

بر اساس برنامه زمین و منابع طبیعی در دانشگاه بالامند، حملات اسرائیل در جنوب لبنان حدود 4000 هکتار را سوزانده است – یعنی از دست دادن ظرفیت جذب معادل انتشار گازهای گلخانه ای از 2600 خودروی دیگر. برای مقایسه، هر یک از دو سال قبل، کل مساحت سوخته شده در اثر آتش سوزی در لبنان 500 تا 600 هکتار بود. با تهدید تشدید تنش در مرز اسرائیل و لبنان، این تنها آغاز راه است.

وقتی به خودروها فکر می‌کنیم، به نظر می‌رسد که نحوه تولید آلاینده‌ها چگونه است. چگونه ارتش چنین گازهای گلخانه ای بالا تولید می کند؟

منابع این انتشار شامل انفجار مواد منفجره، توپخانه، راکت و همچنین عملیات هواپیما، مانور تانک و مصرف سوخت خودرو است. تنها از 7 اکتبر تا پایان دسامبر – و اکنون 8 ماه بعد از آن بمباران شده ایم – نیروهای اسرائیلی بیش از 89000 تن مواد منفجره را بر روی نوار غزه پرتاب کردند. علاوه بر این، 254650 پرواز نظامی در این سه ماه اول انجام شد.

همانطور که آمیتاو گش استدلال کرده است، “در عصر گرمایش جهانی، هیچ چیز واقعاً دور نیست.” اثرات تغییرات آب و هوا و گرم شدن زمین در سراسر اسرائیل-فلسطین و منطقه گسترده تر چگونه خواهد بود؟

پیش‌بینی می‌شود طی 50 سال آینده، دماهای گرم‌تر همراه با سطوح بالاتر رطوبت، مناطق وسیعی از کره زمین را برای زندگی غیرممکن کند، از جمله بخش‌هایی از خاورمیانه، که دو برابر سریع‌تر از میانگین جهانی گرم می‌شود. وزارت محیط زیست اسرائیل افزایش 4 درجه ای دمای متوسط ​​را تا پایان قرن پیش بینی کرد.

کسانی که آواره شده اند و به دنبال سرپناهی در جایی در غزه هستند، اکنون آمادگی کمتری نسبت به همیشه برای مواجهه با دمای بالاتر در تابستان و سیل در زمستان دارند. اما حتی در اسرائیل، اثرات تغییرات آب و هوایی تا حدودی احساس می شود. به عنوان مثال، ویروس نیل غربی در تابستان امسال حداقل 440 نفر را در اسرائیل کشته است. این ویروس که توسط پرندگان مهاجر در سراسر جهان منتشر شده و توسط پشه ها به انسان منتقل می شود و می تواند برای افراد مسن و نقص ایمنی کشنده باشد، نتیجه مستقیم افزایش دما و رطوبت در بهار گذشته است.

عواقب زیست محیطی پیش بینی شده تلاش برای بازسازی غزه چیست؟

برآوردها نشان میدهد که 30 میلیون تن دیگر گازهای گلخانه ای در طول ساخت و ساز برای بازسازی پس از جنگ در غزه برای تعمیر 100000 ساختمان آسیب دیده تولید شود. صنعت ساخت و ساز در سراسر جهان مسئول حدود 11 درصد از انتشار دی اکسید کربن جهانی است و فعالیت هایی مانند تولید بتن و فولاد، حمل و نقل مواد، عملیات ماشین آلات و تخریب ساختمان را در بر می گیرد.